Loog Balkenende? -- II

Wat kunnen we nu zeggen over de rol van de pers? Balkenende komt met een beschuldiging en een veroordeling -- Mabel zou hem onjuist hebben voorgelicht -- die hem zelf volledig vrijpleit en die meteen een prachtige reden is om de beslissing geen wetsvoorstel in te dienen, te verklaren. Hij treedt dus op als aanklager, rechter en beul en heeft ondertussen zelf grote belangen bij een bepaalde uitkomst. Je zou dan verwachten dat onze kritische journalisten zich niet lang laten tegenhouden in hun hartstochtelijke speurtocht de onderste steen boven te krijgen. Niets van dat alles. De premier heeft gesproken en dus is het zo. De meester heeft het uitgelegd en dus moet het zo zijn. Van een kritisch onderzoek heeft men misschien ooit vaag gehoord, maar wat was het ook al weer precies?

Het eindrapport meldt daarover:

De enige kanttekening bij ‘liegen’ is te vinden in Algemeen Dagblad en komt op naam van politiek commentator Redmar Kooistra:
“Tegen onwaarheid is geen kruid gewassen, zei premier Balkenende gisteren (…). Wisse Smit heeft tegen hem en de koningin gelogen, was kort en goed zijn boodschap. (…) Maar het is al te eenvoudig om de gebrekkige relatie die mevrouw Wisse Smit met de waarheid onderhield, alleen in haar schoenen te schuiven. Dat zegt wellicht veel over haar, maar zij is niet de enige die majeure steken heeft laten vallen. Immers, zodra een koninklijk huwelijk in aantocht is, heeft de regering de dure plicht zich ervan te vergewissen dat niets zo’n echtverbintenis in de weg staat. Er is geen andere conclusie mogelijk dan dat de achtergronden van Mabel Wisse Smit kennelijk onvoldoende zijn nagetrokken. Daar begint de verantwoordelijkheid van de regering” (Algemeen Dagblad, Balkenende moet veel uitleggen; Mabelgate geen voorbeeld van sterk leiderschap, 11 oktober 2003).

Kooistra plaatst dus wel een kanttekening bij dat 'liegen', maar ook Kooistra vraagt zich niet af of er wel echt gelogen is en zo ja, door wie dan? Het idee dat dat wel eens de premier zou kunnen zijn in plaats van het paar komt geen seconde in zijn hoofd op.

NRC Handelsblad vat dit punt uit het eindrapport van de Nieuwsmonitor samen met: "Nader onderzoek door de media naar deze door de regering geconstateerde leugenachtigheid bleef uit." (Hans Berekamp, Charlie da Silva en de kranten, 18/12/2007, p. 18).

Hoe is het mogelijk dat de gezamenlijke vaderlandse pers als een kudde wilde koeien doorraast zonder een ogenblik een andere richting uit te kijken? In totaal werden over de Mabel-affaire bijna 700 artikelen onderzocht. Het aantal werkelijk geschreven artikelen moet nog hoger liggen. Geen enkele journalist die zich eens achter de oren krabt. Alles wordt als zoete koek geslikt.

Ik denk dat we de verklaring inderdaad moeten zoeken in termen van kuddes wilde koeien. Ook mensen zijn kuddedieren en ook van mensen is bekend dat ze zich vaak op een onvoorstelbare wijze als een kudde domme koeien kunnen gedragen. Mits die kudde eenmaal op hol is geslagen en een bepaalde richting uitdendert. Fenomenen als bystander behavior, massahysterie, etc. wijzen allemaal in dezelfde richting. De groep heeft onder aanvoering van Balkenende een bepaald oordeel geveld over Mabel en alle informatie die met dat oordeel strijdig is, is derhalve niet welkom.

Soortgelijke mechanismen werkten tijdens de Slag om Arnhem met het inmiddels bekende en afschuwelijke resultaat. In plaats van ruimte te bieden aan tegenspraak, denderde men als een blinde legereenheid het vijandelijke gebied binnen.

Er is nog een reden om te denken dat Balkenende loog. Stel dat Mabel echt onjuiste informatie aan de premier had verstrekt. In dat geval had de premier het paar gemakkelijk kunnen overreden om hun verzoek voor parlementaire goedkeuring van het huwelijk in te trekken. Hij zit immers in de situatie dat hij het niet indienen van dat wetsvoorstel moet motiveren. Die optie was echter kennelijk niet aan de orde. Mabel moet publiekelijk aan de schandpaal genageld worden. Maar waarom?

Ook uit onderstaande passage komt dat naar voren (geciteerd uit het eindrapport):

De escalerende factor in deze affaire is evenwel het kabinet zelf. Op zijn persconferentie zette premier Balkenende de prins en zijn verloofde te kijk als leugenaars die zijn vertrouwen hadden geschonden. Een ander scenario was denkbaar geweest. De regering had kunnen volstaan met de mededeling dat het paar om persoonlijke redenen had afgezien van het voornemen parlementaire goedkeuring voor hun huwelijk te vragen. (Oranjesatire, de Volkskrant, 10 november 2003).

In het geval ze echt gelogen had, was het voor Balkenende, als hij het dan toch beslist hard wilde spelen, ook een kleine moeite geweest het paar zo ver te krijgen dat ze dat ook publiekelijk zouden erkennen. Niets van dat alles. Het gevolg is dat er een publieke beschuldiging ligt van de premier zonder dat duidelijk is of die inderdaad terecht is. De aanklager die aanklaagt, veroordeelt, de straf voltrekt en vervolgens geen bewijsmateriaal kan presenteren. Maar de Nederlandse pers twijfelt geen seconde, want haar premier heeft gesproken. Amen.