Vrouw en Seks: 10. Seksuele conditionering van de man

In de vorige notities over Vrouw en Seks liet ik zien dat er maar 2 manieren lijken te zijn voor een vrouw om invloed op het gedrag van haar man te krijgen. De eerste was het opbouwen van een vriendschapsrelatie. Dit bleek vervolgens in de praktijk vaak moeilijk omdat de natuur de oplossing kennelijk in een andere richting heeft gezocht: seks. Hoe werkt seks en wat zijn de problemen?

Seks wordt meestal in één adem genoemd met voortplanting. Die functie is natuurlijk belangrijk, maar hier gaat het over een andere functie die de natuur bij mensen aan seks gekoppeld heeft. Seks als voortplantingsmechanisme was er al. Vervolgens waren er vermoedelijk maar een paar kleine aanpassingen nodig om seks als bindmiddel in de man-vrouw relatie te gebruiken.

Dat bindmiddel werd in de evolutie van de mens pas van belang toen de verzorging van het mensen jong steeds langer en steeds intensiever werd. Daarvoor was het een taak die de moeder alleen afkon.

Het mechanisme zag er vermoedelijk als volgt uit.
1. Om te voorkomen dat het mannetje die langdurige en inspannende taak in de steek liet en een relatie met een volgend vrouwtje begon waarvan dan ook weer de kinderen verzorgd zouden moeten worden, begonnen mensenvrouwtjes hun vruchtbare periode te camoufleren. Door dat te doen dwong ze het mannetje tot regelmatige seks (een enkele keer was nu normaal niet meer afdoende) en maakte ze het voor het mannetje moeilijker tegelijkertijd een relatie met een ander wijfje te onderhouden (ze legde optimaal beslag op zijn beschikbare zaad). In werkelijkheid was dit natuurlijk geen bewuste actie. Vrouwen die hun vruchtbaarheid toevallig camoufleerden, hielden het mannetje beter bij zich en kregen daardoor uiteindelijk meer nageslacht.

2. In reactie daarop scoorden de mannetjes die voortdurend zin in seks hadden beter qua nakomelingen en ontstonden de voortdurend geile mensenmannetjes.

3. Doordat het mannetje voortdurend seks wilde/moest en dat vaak had met het eigen vrouwtje, raakte het steeds meer en beter op haar geconditioneerd. Het mannetje leerde sneller en gemakkelijker klaarkomen in reactie op het eigen vrouwtje. Het gevolg was dat het mannetje een voorkeur voor het eigen vrouwtje ontwikkelde en daardoor minder gemakkelijk iets begon met andere vrouwtjes van zijn groep waar hij niet op geconditioneerd was. (Natuurlijk hadden die vrouwtjes vaak ook geen zin in seks met een mannetje dat al verplichtingen had.) Hier werd het gegeven dat mensen leerbeesten zijn, dus door de natuur handig gebruikt om het mannetje op het vrouwtje gericht te houden.

Voorzover ik weet is in de bovenstaande verklaring nieuw de koppeling tussen het camoufleren van de vruchtbare periode en het bij zich houden van het mannetje. Verder is nieuw, voorzover ik weet, de vermelding van de conditioneringseffecten die door seks optreden. Meestal wordt aangenomen dat men uitgekeken raakt op de eigen partner. Op basis van aantekeningen in de travestie-notities lijkt er bij seks echter een sterk leereffect op te treden. Ook in vragenlijstonderzoek onder internationale vrachtwagenchauffeurs in ontwikkelingslanden (mondelinge communicatie) komt naar voren dat mannen die prostituees bezoeken vaak een prostituee zoeken die qua uiterlijk lijkt op de eigen vrouw.

Laten we nu eens preciezer kijken naar het mechanisme achter die conditionering. Dus: hoe zit dat seksgedrag gedragsanalytisch gezien in elkaar? In de gedragsanalyse gaan we normaal uit van 3 fasen: A. de prikkel(s) met de situatie, B. het gedrag, C. de bekrachtiging: iets dat in de omgeving verandert door het gedrag en dat het voorgaande gedrag versterkt. Wie bijvoorbeeld trek heeft en een M van MacDonald's ontdekt (de prikkels) kan daar op afgaan en iets bestellen (het gedrag). Dit gedrag wordt gevolgd () met een lekkere hap. Die lekkere hap heeft echter meestal een versterkend effect op het vooraf gaande gedrag. De volgende M zal dus een nog sterkere prikkel vormen om een snelle hap te halen.

Prikkels worden vaak benoemd als Antecedents, dat wat aan het gedrag vooraf gaat. Het gedrag wordt in het Engels aangeduid als 'Behaviour'. Het gevolg wordt aangeduid als de 'Consequences'. Het totale model kan men samenvatten in: antecedents--behaviour--consequences of kortweg tot A-B-C model.

Bij het seksgedrag van de man zien we nu een bepaalde merkwaardigheid. Er is A. een reeks externe prikkels (de vrouw en haar gedrag), B. er is gedrag (van de man), maar C. de bekrachtiging wordt opgeroepen door het gedrag zelf. Als dit voor MacDonald's zou opgaan, zou men kunnen volstaan met overal grote M's te plaatsen, maar verder geen hamburgers e.d. meer aan te bieden. Uit dit voorbeeld ziet men, hoe vreemd dit is.

Normaal is dat mannen een zo sterk mogelijke prikkel zoeken. Ze zoeken het liefst een mooie, jonge (dus: vruchtbare) vrouw in een uitdagende houding. Als er dus een voldoende sterke prikkel lang genoeg aanwezig is (in combinatie met een man die behoefte heeft aan seks), kan het seksgedrag optreden gevolgd door klaarkomen.

Door de conditioneringseffecten zal dit seksgedrag steeds gemakkelijker en sneller optreden in combinatie met een specifieke prikkel, b.v. een bepaalde vrouw, een bepaalde situatie, een bepaald kledingstuk, een bepaald type vrouw, etc. De eerste keer is dus voor de vrouw de lastigste keer. Daarna is er al sprake van enige conditionering en zal het een volgende keer gemakkelijker zijn om de man voldoende te prikkelen, te verleiden.

Na de eerste keren is het grootste gevaar voor de vrouw een andere vrouw die in de buurt van de man verkeert en die knapper, jonger, uitdagender en gewilliger is. De man kiest immers normaal uit het beschikbare aanbod van prikkels, die prikkels die voor hem het sterkste zijn. Welke prikkels voor hem het sterkste zijn, wordt bepaald door 2 factoren. De eerste factor is de objectieve aantrekkelijkheid. De tweede factor is de subjectieve aantrekkelijkheid. Een knappe, jonge vrouw is als het ware voor heel veel mannen aantrekkelijk. Ze is 'objectief' aantrekkelijk. De subjectieve aantrekkelijkheid van een vrouw wordt bepaald door de conditioneringsgeschiedenis van de man. Juist door die subjectieve factor kan dus de eigen vrouw toch het meest aantrekkelijk zijn, hoewel ze dat misschien 'objectief' gezien niet is.

Voor de vrouw is dus het probleem in eerste instantie dat ze voldoende effectieve prikkels moet leveren om de man van haar keuze te verleiden tot seks. In tweede instantie moet ze die prikkels zo specifiek mogelijk maken en zo minimaal mogelijk. De man moet immers geconditioneerd worden op haar specifieke uiterlijk en gedrag en niet op dat van een doorsnee vrouw. Verder is een hoge seksfrequentie voor de vrouw veel eenvoudiger te handhaven met een minimale prikkel dan met een maximale prikkel zoals de man die prefereert.

Wat is er nu precies nodig om seks als bindmiddel voor de relatie te gebruiken? In beginsel heel weinig. De man moet de eerste keer 'verleid' worden. Dat wil zeggen de vrouw moet door haar uiterlijk en haar gedrag de man voldoende opwinden om hem te verleiden tot vrijen. Een aantrekkelijk uiterlijk is voor die eerste keer vermoedelijk een pluspunt. Vervolgens moet de vrijpartij uitmonden in het klaarkomen van de man. Hierna begint de conditionering te werken. De man raakt op de vrouw gericht voor zijn (voortdurende) seksuele behoefte.

Na de leerfase hoeft de vrouw alleen te zorgen dat de man vrij frequent in reactie op haar en haar gedrag klaarkomt. Het gaat er dus om dat de man bij de vrouw klaarkomt. Het gaat er -- wat de conditionering betreft -- dus niet om dat man en vrouw bij elkaar zijn of dat ze intiem zijn of dat ze aardig tegen elkaar doen. Het gaat er in dit opzicht ook niet om dat de vrouw het fijn vindt of iets dergelijks. De opbrengst voor de vrouw is dat ze de man effectief aan haar bindt. In een eerdere notitie merkte ik op dat een vrouw niet hoer hoeft te zijn of er als hoer hoeft uit te zien, maar wel moet denken als een hoer.

Wanneer de man de vrouw dwingt met geweld of iets dergelijks, dan is dat moreel gezien verwerpelijk, maar voor de werking van het basismechanisme maakt het in beginsel niet uit. Ook dan wordt de man geconditioneerd op de vrouw en door zijn voortdurende behoefte aan seks gedwongen in haar buurt te blijven. Wat wel een groot nadeel is in dat geval, is dat de vrouw in een ondergeschikte positie belandt. Voor de vrouw is het dus belangrijk dat zij kan bepalen of ze wel of niet wil. Alleen zo lang zij die vrijheid heeft, kan ze de seks controleren en daarmee (min of meer, zie de volgende notitie) haar man.

Het klaarkomen van de man had in eerste instantie een voortplantingsfunctie, namelijk de bevruchting. Door een kleine 'kunstgreep' van de natuur heeft dat klaarkomen nu een tweede functie gekregen, namelijk het binden van de man aan de vrouw en het psychisch conditioneren van hem op haar. (In feite dient deze tweede functie ook de voortplanting, namelijk het helpen bij het groot brengen van het kroost.) Tegelijkertijd vermindert dat voortdurende klaarkomen bij de eigen vrouw voor de man sterk de mogelijkheden om een seksuele relatie te beginnen met andere vrouwen en raakt de man geconditioneerd op het typische uiterlijk en het typische gedrag van zijn vrouw.