Nepverhaal en voorkennis

Wetenschappers maken zich zorgen over de opwarming van de aarde en over het verdwijnende poolijs rond de Noordpool. Omdat op termijn die opwarming zal leiden tot een gigantische stijging van het zeeniveau waardoor Nederland in de golven zal verdwijnen, hou ik dat soort nieuws met meer dan gewone aandacht bij. In dat kader stuit ik soms ook op artikelen die er aan de ene kant heel betrouwbaar uitzien, terwijl de informatie die er in staat, kant noch wal raakt.

Zodra je je wat verdiept hebt in de materie is dat al snel duidelijk. Maar als je niet vertrouwd bent met de materie, ziet het er allemaal heel overtuigend uit. Vervolgens willen mensen zo'n verhaal dat het allemaal best meevalt, ook graag geloven. Je krijgt dus een verhaal voorgelegd dat er heel betrouwbaar uitziet over een onderwerp waar je niet al te veel van afweet en waarvan je de conclusie graag wilt geloven. Dan is het dus vreselijk verleidelijk om het verhaal van zo'n auteur te geloven.

Wanneer ik zo'n verhaal tegenkom, kan ik wel aan de bel trekken, maar dat helpt natuurlijk weinig. Ik ben psycholoog en heb misschien wel verstand van data-analyse en eventueel modelconstructie, maar ben niet een opgeleid of erkend zee-ijs deskundige. Het is dus het woord van de ene amateur tegen de andere amateur, want dat zijn het altijd wel. De erkende zee-ijs deskundigen zijn het meestal op de hoofdpunten toch wel redelijk eens.

Misschien helpt het ook dat je een empirisch-wetenschappelijke achtergrond hebt. Onder de zee-ijs deskundigen vind je soms ook electrotechnisch ingenieurs. Kennelijk is de basis belangrijker dan de precieze specialisatie. Maar goed.

Ik kan dus wel stellen dat zo'n verhaal niet klopt, maar het blijft voor een leek een moeilijk te beoordelen kwestie.

Een heel mooi voorbeeld kwam ik echter toevallig vandaag tegen. En het leuke van dit voorbeeld is dat de redactie van de desbetreffende site ook het commentaar van een zeeijs-deskundige (Walt Meier, onderzoeker van het NSIDC) daarbij heeft afgedrukt en dat tenslotte de schrijver (Steven Goddard)ook nog zo sportief is toe te geven dat hij er volledig naast zit. Dat verhaal samen met het commentaar van de deskundige staat hier.

Het commentaar van Meier is heel keurig, vind ik. Hij gaat heel zakelijk in op wat er mis is en heeft het over de eigen analyse van "Mr. Goddard". Pas op het einde wordt hij wat feller:

Besides this significant error, the rest of the article consists almost entirely of misleading, irrelevant, or erroneous information about Arctic sea ice that add nothing to the understanding of the significant long-term decline that is being observed.

Hoe komt het dat ik in dit geval wel vrij snel het idee kreeg: 'Dat wil er bij mij niet in'?

Eerst ziet het er allemaal nog redelijk serieus uit. Goddard presenteert de grafiek van het NSIDC die ik goed ken en die vrij verontrustend is. Maar dan stelt hij doodleuk dat die grafiek niet lijkt te kloppen.

Wel, dat is nogal een bewering. Het NSIDC is voor haar overleven afhankelijk van subsidies. Een van de belangrijkste manieren waarop ze naar buiten treedt is juist met deze grafiek. Zo'n instituut kan zich dus eigenlijk geen fouten veroorloven op dat punt. Maar goed, niets is ondenkbaar. Hij moet dan alleen wel heel solide gegevens hebben om zijn gelijk aan te tonen.

Voor deze vreselijk zware claim komt hij met 'other sources' aanzetten. In feite is dat slechts een enkele bron, namelijk de andere toonaangevende website op dit gebied (hier) van de University of Illinois. Maar die ken ik ook al een hele tijd en ik weet dat die in feite een nog verontrustender beeld schetsen omdat ze een andere maat hanteren zoals Meier in zijn commentaar ook keurig uitlegt.

De bronnen die Goddard aanvoert, ken ik dus 'toevallig' ook en ik weet dat ze elkaar bevestigen. Dat is dus geen enkele fundering voor zo'n gigantische claim.

Wat ik hier denk te zien, is dat kennis macht is. Als je wat voorkennis hebt, zie je zo dat het een nepverhaal is. Heb je die voorkennis niet, dan ben je aan de wilde spinnen overgeleverd. Bij onderzoek wordt inderdaad vaak gevonden dat voorkennis veel uitmaakt voor het goed begrijpen van een tekst/informatie.

Waarom schrijft een man als Steven Goddard dit soort misleidende onzin? Wel, ik denk dat er een markt voor is. Mensen willen graag horen dat het allemaal wel meevalt. Dat de zeeijs-deskundigen een gigantische samenzwering hebben om het publiek te misleiden, etc.

Voor een ander deel is het ook eigen onbenulligheid: zich niet willen realiseren dat je niet alles weet, dat je je eerst in de materie moet verdiepen, etc. Een stuk gigantische zelf-overschatting.

Het zijn mensen als sommige van mijn oud-studenten die ooit met een 6 of een 7 die ene inleidende kursus Statistiek haalden en die dan later vrolijk Statistiek blijken te doceren aan een universiteit of HBO.

Zoals ik al opmerkte: als je geen voorkennis hebt op een bepaald gebied, is het moeilijk evalueren. En dat snappen dit soort mensen dan wel weer heel goed.