Volkskrant: journalistiek foutje?

De Volkskrant wekt op 21 februari 2008 de indruk dat journaliste en biografe Anet Bleich zelf het materiaal boven water heeft gehaald waaruit blijkt dat de commissie Donner onderzoek heeft gedaan naar het aannemen van smeergeld door prins Bernhard van vliegtuigfabrikant Northrop.

Zo vermeldt de VK website:

Voor een biografie over Joop den Uyl kreeg Anet Bleich als eerste toegang tot de persoonlijke archieven van de oud-premier. Ze vond een nooit openbaar gemaakte bijlage van het rapport over de rol van prins Bernhard in de Lockheedaffaire.

Zelf heb ik de desbetreffende krant ook gelezen en ook ik verkeerde in de stellige indruk dat het om een stuk ging dat door Anet Bleich voor het eerst in de openbaarheid werd gebracht. Ik was overigens de enige niet. Femke Halsema vroeg in de Tweede Kamer, kennelijk vanuit dezelfde veronderstelling, om openbaarmaking van dit stuk (Volkskrantsite, 21/02/08, hier).

Uit een ingezonden reactie van Hugo Arlman en Gerard Mulder, gepubliceerd in de Volkskrant op 23 februari 2008, p. 15, Northrop, blijkt echter dat dit helemaal niet klopt. Een uitvoerige publicatie over die geheime bijlage verscheen al op 2 april 2005 in Vrij Nederland. Daarna vroeg en kreeg Anet Bleich van Arlman en Mulder een copie van de bijlagen. (Dit wat mij betreft, toch wel belangrijke en relevante bericht/rectificatie was, hoewel kort, niet interessant genoeg voor de Volkskrant-site. Zoeken onder 'Northrop' leverde tenminste niets op.)

Anet Bleich blijkt zelf op dit punt ook niet al te nadrukkelijk geweest te zijn. Zij vermeldt slechts via een eindnoot naar de herkomst en de eerdere publicatie in Vrij Nederland.

Kennelijk een beetje slordig gewerkt dus. Wanneer ik echter de Volkskrant van zaterdag 23 februari 2008 verder doorlees, wordt het nog gekker. Op p. 27 vind ik in een grote kleurenadvertentie van de Volkskrant collectie opnieuw het boek van Anet Bleich: Joop den Uyl -- Dromer en doordouwer. Te bestellen bij de Volkskrant.nl/webwinkel of per post bij Volkskrant lezersaanbiedingen, Postbus 120, 4780 AD Moerdijk. En dat alles voor slechts 35 euro exclusief 1,50 verzendkosten.

De Volkskrant-redactie heeft niet alleen moeite met het onderscheid tussen feit en fictie (zie mijn eerdere notitie hierover), maar ook met het belangrijke onderscheid tussen journalistiek bericht en reclame. Natuurlijk heeft de berichtgeving over het boek niets van doen met die reclame, zal de Volkskrant zeggen. Het lijkt net een dokter die enthousiast is over de pillen die hij toevallig zelf verkoopt.

En dat de berichtgeving over dat boek op een belangrijk punt helemaal niet klopte: echt, allemaal toeval. Natuurlijk. Maar is het niet beter om gewoonweg niet te schrijven over produkten die jezelf verkoopt? Maak er gerust reclame voor. Zeg in je reclame precies wat je zeggen wilt. Maar verpak het niet als redactioneel artikel.

En dat Anet Bleich dan ook nog eens journaliste blijkt te zijn bij diezelfde Volkskrant had, ook zonder dat men haar boek te koop aanbood, al voldoende moeten zijn voor een wat meer onderkoelde en terughoudende verslaggeving. Maar voor de Volkskrant zijn dat kennelijk inzichten uit de klapper Journalistiek waar men nooit aan toe is gekomen.