Volkskrant kleunt mis met "Emancipatiedrang hapert"

De Volkskrant weet op zaterdag 12 januari 2008 op de voorpagina te melden: Emancipatiedrang hapert bij jongeren. Het stukje is van Mirjam Schöttelndreier. "Amsterdam Bij jonge hoogopgeleide vrouwen lijkt de emancipatiedrang te haperen."

Pardon, wat hapert er? De emancipatiedrang. Als man ken ik de seksdrang. En natuurlijk hou ik van lekker eten, dus een eetdrang zal ik ook wel van tijd tot tijd hebben. Maar wat is een emancipatiedrang? Ik hoor mijn vrouw er nooit over: Vandaag heb ik last van mijn emancipatiedrang; ik moet even emanciperen. En dat is nog niet alles. De emancipatiedrang hapert. Kennelijk is het dus een soort machine. Een drang die tegelijkertijd ook nog machine is? Is dat niet wat gek? Ik heb eetdrang zo af en toe, maar kun je zeggen dat mijn eetdrang hapert als ik een keer wat minder trek heb? De Volkskrant wel. Als lezer van de Volkskrant denk ik soms dat de Volkskrant alles kan.

Wat zou volgens het stukje "emancipatiedrang" dan precies zijn en waarom zou die bij jonge hoogopgeleide vrouwen haperen?

"Jongere vrouwen zijn negatiever over de combinatie zorg voor de kinderen en werk dan oudere vrouwen. Dit blijkt uit een Volkskrant-enquête op de website hartenziel.nl."

Als je dus negatief bent over de combinatie kinderen-werk dan hapert de emancipatiedrang. Met andere woorden: als je positief denkt over de combinatie kinderen-werk dan ben je een goed geëmancipeerde vrouw. Wat een onzin!

Met 'emancipatie' bedoelen we volgens de online Van Dale: streven naar gelijkgerechtigdheid, zelfstandigheid, eerlijker maatschappelijke verhoudingen. Als het dan gaat over de combinatie kinderen en baan, dan zijn vrouwen in doorsnee nog steeds duidelijk achtergesteld ten opzichte van mannen. In de praktijk doet de vrouw de hoofdmoot van de verzorging van de kinderen en moet ze dat ook nog eens proberen te combineren met liefst een full-time baan. En als ze dat leuk vindt en ziet als een echte uitdaging, dan zou ze goed geëmancipeerd zijn. Wie is hier nu gek?

Een geëmancipeerde vrouw is een vrouw die voor haar rechten opkomt. Dat betekent dat de zorg voor de kinderen en het werk van de banen eerlijk en gelijkwaardig met het mannetje gedeeld moeten worden. Uit cijfers weten we, dat dat nog veel te wensen overlaat. Maar zou je als vrouw blij moeten zijn met die ongelijke verdeling? Kom nou! Juist een vrouw die zwaar tilt aan die ongelijkheid, is geëmancipeerder dan een vrouw die die oneerlijke verdeling zo dolletjes vindt.

Uit het vragenlijst-onderzoek van de Volkskrant 'blijkt dan' dat jonge vrouwen er inderdaad iets zwaarder aan tillen dan oudere vrouwen. Dat is dus een goede ontwikkeling, ook al zijn we er misschien nog lang niet. De emancipatie hapert dus niet, maar gaat zachtjes verder.

Maar dan valt mijn oog op de vermelde percentages. Van de oudere vrouwen vindt 40 procent die combinatie van kinderen-werk een zware druk, van de jongere 42 procent. Een verschil van 2 procent. Dat is akelig weinig. Helemaal wanneer jij als onderzoeker die steekproef niet hebt samengesteld, maar wanneer je de vrouwen via een oproep in de krant geselecteerd hebt.

Binnen de methodologie is het ultieme voorbeeld van hoe het niet moet in dat opzicht nog altijd de beroemde/beruchte Shere Hite, die op basis van een vragenlijst die ze met een glossy meestuurde, tenslotte een uiterst klein percentage van alle uitgezette vragenlijsten ingevuld retour ontving. Op basis van die uiterst selecte steekproef ging ze vervolgens vrolijk de meest verstrekkende conclusies trekken. Nu stapt Mirjam Schöttelndreier opgewekt in haar voetsporen, kennelijk aangespoord door de Utrechtse arbeidspsychologe Louise Boelens, die haar boek "Vrouwen van 50. Lef, lust en nieuwe ambitie" moet promoten.

Tenslotte wordt in het stukje ook nog de verklaring geleverd, waarom al die hoogopgeleide vrouwen last hebben van -- soms ernstige -- stress. Het is hun strenge arbeidsethos en perfectionisme. En hoe weten we dat? Wel, dat zeggen ze zelf.

Grappig genoeg was er in het onderzoek ook nog een controlegroep van mannen. Maar mannen deugen natuurlijk niet, dus het idee dat je een groep mannen als controlegroep kon gebruiken, ging toch echt te ver.

Samenvattend, wat gaat er allemaal in die paar regeltjes mis?
1. In plaats van de logisch correcte conclusie te trekken, trekt men de conclusie die het beste uitkomst.
2. In plaats van zich te realiseren dat 2% wel erg weinig is, doet men alsof het een substantieel verschil is.
3. In plaats van een ongeselecteerde steekproef te gebruiken, gebruikt men een steekproef die zich zelf volledig geselecteerd heeft door met het onderwerp te zwaaien.
4. In plaats van de beschikbare controlegroep te gebruiken, moffelt men die weg.
5. Tenslotte maakt men de fout de antwoorden van de respondenten over de oorzaak-gevolg relatie zondermeer als waar te accepteren. Maar als we bij het vragenlijstonderzoek iets geleerd hebben, is het wel dat je nooit het antwoord van de respondent zonder meer voor waar mag accepteren. Het is een antwoord, het is relevant, maar het is iets anders dan de absolute waarheid.

Ik denk dat het helemaal niet verkeerd is, als een krant zelf onderzoek probeert te doen. Maar probeer het dan op zijn minst een beetje goed te doen. Nog maar net heb ik op deze blog een onderzoek van de EO besproken. Ook dat had zijn beperkingen, maar wat gerapporteerd werd, klopte en was ter zake en was de moeite waard. In de Telegraaf vond ik kort geleden een ander voorbeeld waarin de krant zelf onderzoek deed op het gebied van depressies. Simpel, beperkt, verantwoord en toch informatief. En ook nog eens een elegante oplossing voor die sterke zelfselectie op onderwerp die je krijgt als je lezers vraagt een vragenlijst in te vullen over onderwerp X. Zulke voorbeelden laten zien, dat het dus wel kan.

Waarom gaat het bij de Volkskrant dan mis? Een studie psychologie zou moeten werken als een stevig vaccin, maar doet dat helaas niet altijd. Ik denk ook niet dat het een kwestie is van dikke methodologie- en statistiekboeken doorworstelen. Ik denk dat het meer een bepaalde basishouding is, die helaas soms ontbreekt.