Misleidend plaatje en angst voor terreur

Ik had vroeger op het prikbord op mijn kamer, een zwart-wit portret van een jonge vrouw. Bezoekers reageerden daar soms op met: 'Oh, wat een knap meisje.' Als je echter langer en beter keek, kon je zien dat het meisje helemaal niet zo knap was als de foto suggereerde. Zo was haar neus een beetje krom. Ik reageerde dan vaak terug met: 'Het meisje is niet zo knap. Kijk maar eens wat beter. De foto is knap.' De foto liet een mooier plaatje zien dan de echte werkelijkheid. Bij een portret mag dat en een goede fotograaf kan dat. Tegelijkertijd demonstreerde die foto echter een ander belangrijk principe: als je beter of langer kijkt, zie je soms dat er iets niet klopt. Maar in plaats van de wereld met een plaatje mooier voorstellen dan hij is, kunnen we hem natuurlijk ook slechter voorstellen dan hij in werkelijkheid is.

In de Volkskrant van 29 december 2007 staat een wereldkaart getekend over een halve bladzij (p. 4): Opvallendste aanslagen van 2007. In de wereldkaart staat met cirkeltjes aangegeven waar de grootste aanslagen plaatsvonden. Via een lijntje naar een ellips op de rand staat aangegeven: de plaats, het land, de datum, het aantal doden, het aantal gewonden, het doelwit en het vernietigingsmiddel, bijvoorbeeld bom of zelfmoord-terrorist. De rand van de kaart is helemaal gevuld met zulke ellipsen. Bovenin is zelfs een tweede regel van zulke ellipsen gemaakt, om alles een plaats te kunnen geven. Onder de kaart de teksts in een stevige lettergrootte: "Nog altijd is de wereld een verre van vredige plek. Separatistische conflicten, sektarisch geweld en nietsontziend terrorisme beheersen nog immer het dagelijks leven van honderden miljoenen mensen wereldwijd. Een troost: het geweld is dit jaar niet toegenomen."

Als je vluchtig kijkt zoals de normale krantenlezer doet, is de conclusie: Er vinden in de wereld nog akelig veel aanslagen plaats. Neem je echter de moeite de kaart wat beter te bekijken, dan zie je dat de meeste aanslagen afkomstig zijn uit Irak. Daar is een door de Amerikanen begonnen oorlog aan de gang met natuurlijk veel doden en gewonden. Verder zie je dan 'aanslagen' staan die we normaal helemaal niet als terroristische aanslag zouden rekenen. Op 16 april schoot een student aan de Universiteit van Virginia, VS, 33 mensen dood. Vreselijk natuurlijk, maar in de VS zijn dat soort geweldsmisdrijven heel normaal doordat Amerikanen vinden dat iedereen een machinegeweer in zijn bezit moet mogen hebben. Hoeveel echte terreur-aanslagen blijven over als we Irak en Afghanistan waar de VS -- gesteund door Nederland -- een oorlog begonnen zijn, weglaten net als de 'normale' geweldsmisdrijven? Ik tel dan 23 aanslagen met in totaal 605 doden. Van die aanslagen zijn er 9 die in Pakistan plaatsvonden met in totaal 323 doden, dus meer dan de helft van alle doden. In Pakistan is de politieke situatie ook door de oorlog in Afghanistan nogal instabiel geworden. Ook bij die 323 doden gaan de VS dus helaas niet helemaal vrijuit. Als je dus deze grote brandhaarden van de wereld even buiten beschouwing laat, geeft de kaart 14 aanslagen met 282 doden.

Is dat veel? Als je bedenkt dat in Nederlandse ziekenhuizen jaarlijks vermoedelijk al meer dan 3000 mensen om het leven komen door medische fouten en als je verder bedenkt dat Nederland maar een akelig klein landje in die grote wereld is, is het peanuts. Maar je kunt het natuurlijk ook uitrekenen. De kans voor een aardbewoner om bij zo'n terroristische aanslag om te komen, uitgaande van deze cijfers, is 282/6.500.000.000. Dat is 0,00000004 of 4 honderdmiljoenste. Als het verkeer in Nederland net zo veilig was, hadden we met onze 16 miljoen inwoners ieder jaar gemiddeld minder dan 1 dode. Zeventiende dode om precies te zijn. Voorlopig een getal waar de Tweede Kamer in geen 100 jaar zelfs maar over durft te dromen. Conclusie: afgezien van een paar brandhaarden is de wereld wat terreur-aanslagen betreft onvoorstelbaar veilig.

Nu kan het natuurlijk best zijn dat de Volkskrant een paar terreur-aanslagen gemist heeft. En verder heb je natuurlijk ook wel eens jaren dat er behoorlijke grote aanslagen plaatsvinden zoals op de Twin Towers (een kleine 3000 doden). Hoeveel doden zou Nederland in verhouding hebben in zo'n ongunstig jaar. Laten we eens heel 'royaal' doen en het aantal doden in zo'n fictief jaar op 5000 stellen. Omgerekend naar Nederland zouden we dan uitkomen op 12,3 doden. In verhouding tot het aantal verkeersslachtoffers of het aantal doden door roken, niet echt een getal om wakker van te liggen.

Voor andere zaken dan terreur zoals roken, vet eten, te weinig bewegen, medische missers en vallen (jawel!) geldt dat natuurlijk niet. Maar voor een terreuraanslag hoef je dus uitgaande van deze aanslagen echt niet bang te zijn. Dit in tegenstelling met wat de Volkskrant ons wil laten geloven.

Waarom dan toch zo'n plaat? De krant moet vol en dit helpt stevig mee. Als je hem zo ziet, lijkt zo'n plaat wel leuk. In ieder geval leuker dan een lap tekst. De journalist denkt vermoedelijk net als andere Nederlanders dat terreur een groot probleem is. En de meeste Volkskrant-lezers hebben dat via de tv, kranten en overheidsvoorlichting ook geleerd. Dus waarom zou je dan nog proberen met schokkend nieuws te komen dat het gezellige oude-jaars gevoel verstoort?