Volkskrant: de kunst van het misleiden

In de Volkskrant van vandaag (5/1/2008) stonden wat mij betreft twee interessante artikeltjes. Ik denk dat het verkleinwoord in dit geval correct is, ook al was het ene artikel qua opmaak een volledige pagina groot.

In de afdeling Kennis stond op pagina 3 een lezenswaardig en informatief artikel van Malou van Hintum van ongeveer 1/4 pagina: Beter onder druk presteren dan rustig in een lekker warm bad. Het gaat over de menselijke creativiteit en is gebaseerd op een gesprek met Carsten de Dreu, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Wat De Dreu beweert, lijkt in grote lijnen te kloppen met wat er bekend is en voegt daar soms ook wat aan toe.

Vervolgens krijg ik op p. 3 van het katern Hart en Ziel een groot opgemaakt artikel van Pay-Uun Hiu en Suzanne Weusten: De kunst van het onthouden. Het artikel beslaat 1 volledige krantenpagina. Het artikel weet in een subkop te melden: "Echt vergeten doen we nauwelijks." Ook in het artikel zelf wordt dat nog eens uitgebreid uitgelegd. Alles wat we meemaken, onthouden we. Het enige probleem is dat we soms moeite hebben die informatie in ons gigantische brein terug te vinden. Wel, dat is opzienbarend nieuws. We hebben meer dan 100 jaar geheugenonderzoek en al dat onderzoek wijst onmiskenbaar in dezelfde richting: we onthouden niet zo gek veel. Dus een grote doorbraak in het geheugenonderzoek! Van wie is die doorbraak precies afkomstig, vraag ik me dan af. De bron zou psycholoog en geheugendeskundige Willem Wagenaar zijn. Wagenaar schreef -- aldus het artikel in de Volkskrant -- gedurende 6 jaar elke dag van 1 of 2 gebeurtenissen op, wat er gebeurde en wie er bij betrokken waren. Na 6 jaar kon hij zich met behulp van die kaartjes de gebeurtenis weer herinneren. "Op basis van dit onderzoek concludeerde Wagenaar dat bijna niets helemaal uit het hoofd verdwijnt."

Het bewijs lijkt me wat twijfelachtig. Als je me eerst de informatie laat zien en je vraagt me vervolgens of ik me die informatie nog herinner, dan kan ik gemakkelijk bevestigend antwoorden, want ik zie die informatie toch voor me. Verder lijkt het me nog al een ingreep als je alles dat je moet onthouden, eerst op kaartjes moet schrijven. Tenslotte hebben we slechts 1 proefpersoon. Mogen we op deze basis 100 jaar psychologisch onderzoek overboord gooien?

Ik ga eens googelen op Wagenaar en vind even later een duidelijk rede van hem over het geheugen: Diesoratie -- In dienst van de toekomst (uitgesproken 9 juni 2000) (hier). Willem zegt in die rede iets heel anders: het is onvoorstelbaar dat we alle informatie in ons geheugen zouden opslaan. Waarom zouden we dat doen?

Van de drie representatiemodellen is daarom het derde wel het allerwonderlijkste: de gedachte dat het geheugen ervoor dient om alles te onthouden, is immers even onpraktisch als ver verwijderd van de praktijk. Het is onpraktisch omdat een dataopslag met onbewerkte gegevens waarvan de consequenties voor het eigen gedrag telkens weer gereconstrueerd moeten worden, in gevallen van levensbelang weinig voordeel biedt boven het aanleren van stimulus-response relaties. Het is ver verwijderd van de praktijk, omdat eeuwen van geheugenonderzoek nu toch wel afdoende hebben aangetoond dat het geheugen zich eenvoudigweg niet bezighoudt met alles te onthouden.We kunnen wel doorgaan met dat fout te noemen, maar langzamerhand is het toch wel tijd om ons af te vragen hoe het orgaan dat waarschijnlijk meer dan welk orgaan ook heeft bijgedragen tot de overleving van de menselijke soort, zo vol met gebreken zou kunnen zitten. Het geheugen is er niet om het verleden te onthouden.

Ik had het zelf niet duidelijker kunnen verwoorden. Welke gigantische oenen krijgen de kans bij de Volkskrant zulke baarlijke nonsens zo groot opgemaakt als stellige waarheden te debiteren? Opnieuw even googelen: Pay-Uun Hiu blijkt vooral recepten, kookartikelen en reisverhalen te schrijven. Beste Pay-Uun, is het niet beter als je dat gewoon lekker blijft doen. Ga gewoon door met proberen lekker te koken eventueel voor de Volkskrant-lezers, maar schrijf asjeblieft niet meer over onderwerpen waar je niets van snapt. Suzanne Weusten is een ander verhaal. Ze blijkt psychologie gestudeerd te hebben. En ze blijkt adjunct-hoofdredacteur van de Volkskrant te zijn. Ik denk dat dat wel iets zegt over het tegenwoordige niveau van de Volkskrant. Overigens is dit niet een geïsoleerde observatie, want in deze blog verschenen al vaker notities over het peil van die krant en in het bijzonder de hoofdredactie. Suzanne staat verder op plaats 93 van de meest invloedrijke journalisten. Ook dat klopt met eerdere observaties op deze blog: het probleem is niet beperkt tot de Volkskrant, want je kunt dit soort onzin-artikelen tegenwoordig helaas in bijna iedere krant tegenkomen. De krant moet vol, we schrijven het liefste op wat we altijd al dachten en wat de lezer graag wil horen, en de juistheid... Ach, wat doet die er toe?

Dat is wat ik wilde schrijven. Maar ik vrees dat het laatste zinnetje eigenlijk moet luiden: 'Hè, wat is dat?'