Harddrugs OK, paddo's niet-OK! Maar waarom?

NRC Handelsblad publiceert op 28 maart 2007 op blz. 7 een prachtige spotprent van Ruben L. Oppenheimer. Op de spotprent zien we 3 vakken. In vak I zien we bijna het hele vak gevuld met kruizen. Daaronder een pakje sigaretten en een OK-teken. In vak II zien we ook het hele vak gevuld met kruisjes. Hieronder staat een glaasje bier met daarachter ook het OK-teken. In vak 3 is het nogal wit. Alleen rechtsboven staat een enkel kruisje. Onderin staat een paddestoel met daarachter een kruisje. Niet OK dus!

De spotprent is naar aanleiding van een meerderheid in de Tweede Kamer die voor een verbod van de handel in paddestoelen is. Dat die meerderheid er is, komt door een Franse toeriste die na het gebruik van paddo's in combinatie met alcohol naar buiten sprong en de dood vond. Heel tragisch en aangrijpend dus, maar statistisch gezien staat die enkele paddo-dode natuurlijk in geen verhouding tot de schade van alcohol en tabak. De voorgenomen maatregel is dus nog irrationeel.

Ik verbaas me al vele tientallen jaren over dat irrationele Nederlandse drugsbeleid. Gevaarlijke drugs mogen vrij verkocht en gebruikt worden; relatief ongevaarlijke drugs worden met man en macht bestreden. Rond 1970 wisten hoogleraren farmacie mij dit al uitgebreid te vertellen. Je zou denken dat meer dan 30 jaar later het kwartje wel eens zou vallen. Maar nee.

Maar is die handelswijze van de Tweede Kamer wel zo irrationeel als dat ze lijkt? Waarom moeten paddestoelen bestreden worden en pilsjes niet?

De verklaring is misschien dat dat verbod op de zogenaamde verboden drugs helemaal niet tot doel heeft de volksgezondheid te dienen. Het werkelijke doel is misschien heel anders. In een artikel over menselijke moraal (NRC Handelsblad, 7 en 8 april 2007, p. 47, Door en door goed, Sander Voormolen) merkt de Nederlandse primatoloog Frans de Waal op dat het morele systeem ontstaan is uit competitie tussen groepen. De morele regels golden alleen voor de leden van de eigen groep. Met buitenstaanders mocht je alles doen, terwijl je binnen de groep met iedereen rekening moest houden. Evolutionair was dat volgens De Waal erg succesvol.

Volgens dit mechanisme mag je dus mensen die niet lid van je groep zijn, gerust afknijpen. Maar de leden van je eigen groep natuurlijk niet. Stel dat je voor het CDA in de kamer zit. Je leden roken en drinken er lustig op los. Geen probleem, want het zijn wel je groepsleden. Nu komen er opeens mensen die paddestoelprodukten gebruiken. In jouw groep gebeurt dat niet, want je hebt er nog nooit van gehoord. Verbieden dus, die handel! Sluit ze maar op! Zet ze het land uit! Met dat soort 'mensen' hoeven wij gelukkig geen rekening te houden.

De Waal merkt op: zo zit de mens (ook) in elkaar. "Het is een recente ontwikkeling dat we moraliteit toepassen buiten onze directe gemeenschap. En het is nog fragiel." Erg fragiel, kennelijk.