Vrouw en Seks: 1. Lustobject of geëmancipeerde vrouw?

In Utrecht laat Hunkemöller een 200 vierkante meter grote poster op een gevel bevestigen met daarop een model in een gouden bikini. Het Utrechtse raadslid Mirjam Bikker van de Christen Unie vindt dit te ver gaan en informeert naar de mogelijkheden voor een verbod.

Ik citeer op dit punt de site van NRC Handelsblad op 4 april 2007. (hier)
--------
Volgens Mirjam Bikker, fractievoorzitter van de partij, moeten vrouwen een volwaardige plaats hebben in de samenleving. "We zijn jaren bezig geweest met de emancipatie van vrouwen. Zij moeten niet worden beschouwd als lustobject."
---------

Op 10 april komt dezelfde krant in een artikel op de kwestie terug (hier).
----------
Wat een overtrokken reactie, vonden de ondervraagden zaterdag, met uitzicht op de poster. Ze zien de bezwaren van de partij in het rijtje ‘euthanasie, abortus, het homohuwelijk, het afkeuren van de campagne voor het donorcodicil die te veel nadruk op bloot zou leggen en coffeeshops rondom scholen’; het zoveelste voorbeeld van „betutteling” die christenen de samenleving opdringen. Jan Blokker vroeg zich in zijn column van afgelopen vrijdag in deze krant af of „de christenen niet gewoon praatjes beginnen te krijgen”.
----------

Toch is niet iedereen onverdeeld enthousiast. Socioloog en publicist Dick Pels van de Universiteit van Amsterdam vindt volgens hetzelfde artikel dat het juist tijd wordt voor een discussie over het oprukkende bloot in de samenleving. "... wat we vinden van reclames waarin vrouwen schaars gekleed rondlopen. Er lijkt de laatste tijd niets meer verkocht te kunnen worden zonder seks."

Precies hetzelfde zegt Cisca Dresselhuys, hoofdredacteur van feministisch maandblad Opzij. Ook zij vindt de poster, samen met de ChristenUnie, „walgelijk groot”. En ook zij vindt het tijd worden voor een hernieuwde discussie over de positie van de vrouw, bijvoorbeeld over „al het cosmetische en plastische geweld dat vrouwen zichzelf aandoen om maar te voldoen aan het ideaalbeeld”. Maar dat de ChristenUnie daar penvoerder van is, alstublieft niet. „Dit is zó hypocriet, ik heb hen nooit kunnen betrappen op een bijdrage aan de emancipatie van vrouwen.”

Op de site Rooieavotr (hier) vind ik de volgende passage.
---------------------
De Utrechtse gemeenteraadsfractie van de ChristenUnie (CU) tekende protest aan tegen het bord. Te groot, niet passend in het straatbeeld. Maar in de NRC lezen we ook: "Ze vindt bovendien dat de vrouw wordt afgebeeld als lustobject." Welnu, dat vind ik ook. Zoals zo vaak in reclame gebruiken bedrijven afbeeldingen van bijna naakte vrouwen als middel om spullen te verkopen, waarbij ze de vrouw feitelijk als ding laten zien dat er vooral is ter bevrediging van mannelijke lusten. Seksisme en commercie gaan hand in had, uit winstbejag wordt de vrouw tot instrument gemaakt - tot lustobject. [...] Wat de CU zegt - op die poster wordt de vrouw als lustobject neergezet, en dat deugt niet - klopt gewoon.
-----------------------

Wat me opvalt aan de reacties (ik geef verderop nog een voorbeeld van een positieve), is dat er in beginsel twee totaal verschillende reacties worden gegeven. De ene reactie is positief. Het is een mooi meisje, het fleurt de wereld wat op, etc. De andere reactie is negatief. Moet dat nu? En moet dat dan zo groot? Fungeert het meisje hier niet als lust-object?

Zelf ben ik de eerste reactie het meeste toegedaan. Wat is er mis met een foto van een mooi meisje? Maar ik begrijp ook de tweede reactie prima omdat dat de reactie is zoals ik die lang geleden geleerd heb. Een mooi meisje mag misschien, maar zeker niet zo bloot en zeker niet meer dan levensgroot. Het geeft geen pas, het hoort niet.

In het gereformeerde milieu waarin ik opgroeide, behoorde een vrouw geen strakke kleding te dragen, geen blote kleding en ze behoorde er niet sexy uit te zien. Dat waren regels die soms expliciet geformuleerd werden o.a. in een nummer van het Christelijke Weekblad De Spiegel dat ik ooit onder ogen kreeg. Waarom eigenlijk niet? Was ze niet door God geschapen? Of was haar schoonheid het zoveelste scheppingsfoutje van de Heer?

Het punt dat ik hier interessant vind, is dat je een simpele foto hebt die ogenschijnlijk weinig aan de verbeelding overlaat. Vervolgens blijken er op die foto twee totaal verschillende reacties mogelijk. Welke reactie we geven, wordt kennelijk vooral bepaald door onze opvoeding en door wat we naderhand nog bijgeleerd hebben in onze culturele groep.

Laten we nu eens die twee verschillende interpretaties preciezer bekijken. In de eerste interpretatie is deze meer dan levensgrote poster positief omdat er een mooie vrouw opstaat. Meer reden dan dat is er eigenlijk niet. Het is een soort standbeeld voor de mooie vrouw. Een beetje onbenullig misschien, maar beter dan een standbeeld voor een generaal die zich onderscheidde door in een ver land veel niet-Nederlanders te laten vermoorden.

In de tweede interpretatie is de poster verkeerd omdat die vrouw vrij naakt is en omdat die vrouw zeer nadrukkelijk aanwezig is. Met andere woorden: een vrouw mag misschien, mits ze niet te bloot is en zich bescheiden opstelt. Wanneer ons model in een burka gekleed was geweest, gaf ze tenminste in die zin geen aanstoot meer.

Die twee verschillende interpretaties vinden hun oorsprong kennelijk in twee totaal verschillende opvattingen over de rol van een vrouw. In de moderne opvatting van onze tijd is het prima als een vrouw zich bij gelegenheid lichamelijk tentoonstelt. Als ze trots is op haar lichaam en dat laat zien. In de andere opvatting, zoals we die vroeger leerden, geeft dat geen pas. Een vrouwenlichaam brengt mannen op verkeerde gedachten en moet daarom bedekt en verhuld worden. Een naakte vrouw, is een slechte vrouw die aanzet tot zonde. Een naakte vrouw is een goedkope, slechte vrouw. In de ene opvatting kijk je of een vrouw leuk is om te zien. In die andere opvatting kijk je of een vrouw zich wel voldoende bedekt heeft. Of ze de heersende kledingnormen wel zorgvuldig respecteert.

Interessant is dat je die ouderwetse opvatting ook in de communicatiekunde uitgebreid tegenkomt. Een halfnaakte vrouw die ook nog eens ligt, is een vrouw die zich onderwerpt. Het is een vrouw die laag in status zou zijn. Wie de moeite neemt om wat reacties op de 'gouden bikini' na te lezen, zal zien dat vrijwel niemand het afgebeelde meisje ziet als een verachtelijk, goedkoop wezen dat zich voor geld verhuurt om de commercie te dienen. Kijk bij voorbeeld eens hier.

Een reactie die een hoge beoordeling kreeg van de lezers was bijvoorbeeld de volgende:
--------------------------
Ik ben ruim 70 jaar en vind deze poster van het meisje prachtig. Ik denk dat de christelijken jaloers zijn dat er zulke mooie meisjes zijn. Niet doen Christen Unie. Er is niet seksueels aan deze poster. Als mijn kleindochter het was zou ik trots zijn met deze mooie foto.

Groetjes, Oma
--------------------------

Hoe kon die oude opvatting in het kader van één of twee generaties zo volledig vervangen worden door de andere opvatting? Ik denk dat dit het gevolg is van de media en de reclame. Ook in landen als Pakistan e.d. zie je een soortgelijke ontwikkeling. Aan de ene kant behoort een vrouw zich volledig te bedekken, aan de andere kant weten de media en de reclame daar subtiel om heen te manoeuvreren.

Hoe zit het nu met de emancipatie? Fungeert de vrouw op deze poster niet als een lustobject? Worden vrouwen hierdoor niet in een bepaalde rol gedwongen, waarin ze misschien liever niet zitten?

Om te beginnen wordt geen enkele vrouw gedwongen zich op soortgelijke wijze te kleden . Nederlandse vrouwen bepalen zelf wat ze dragen en willen dragen.

Vervolgens is die term lustobject misleidend. Een mooie, goed geklede vrouw wekt misschien wel lust op, maar is in Nederland allesbehalve een object. Zij kiest, zij bepaalt en zij geniet de voordelen van haar uiterlijk.

Emancipatie is juist dat een vrouw zich kan kleden zoals zij wil en dat ze weet dat ze het recht heeft om zelf te beslissen, zelf te kiezen en dat ze ook weet dat haar rechten gerespecteerd zullen worden. Of ze nu een minirok draagt of een hoofddoekje. Juist in landen waarin die rechten niet gegeven zijn en waar die rechten niet gerespecteerd worden, verstoppen vrouwen zich onder een burka.

In een interview met Cisca Dresselhuys hier) vind ik de volgende passage.
--------------
Om feministe te zijn hoef je geen tuinbroek te dragen. Maar jonge meisjes van tegenwoordig zien er wel heel bloot en uitdagend uit. Is dat nu geëmancipeerd? Dresselhuys knikt: "Ja, de naveltruitjes en de bilspleet. We hebben daar in Opzij een artikel over gehad met de vraag: ‘Waarom zien jullie eruit zoals jullie eruit zien?’ Daar kwam uit dat ze dit doen omdat het mode is, maar ook omdat het een vrijheid, een verworvenheid is. Madonna, een vrijgevochten vrouw, noemden ze als voorbeeld. Ze zeggen: ‘Zo wil ik er bij lopen en dat wil helemaal niet zeggen dat ik me aanbied’. De jongens moeten, volgens hen, respecteren dat dat geen uitnodiging is om handtastelijk te worden. En als allochtone mannen daar niet tegen kunnen, dan gaan ze maar onder de douche.
---------------

Er is geen enkele noodzaak om die aanbeveling te beperken tot alleen allochtone mannen lijkt me en een koude douche is misschien nog beter.