Beste Nederlandse nieuwsfoto?

"Laurens Aaij wint Zilveren Camera met paardenfoto" kopte NRC Handelsblad op maandag 8 januari 2007 op de voorpagina onder deze foto. De Zilveren Camera 2006 is de prijs voor de beste Nederlandse nieuwsfoto uit 2006.

Volgens het juryrapport is de foto van Aaij een "icoon voor hedendaagse helden," dankzij het witte paard dat "fier overeind te midden van modderige ellende" de hoop symboliseert.

Als bruin paard heb je pech. Je staat ook met je poten in de modder, maar je bent geen held en niet fier. Je dient alleen voor het onderscheid en de achtergrond.

Ik vind het een prachtige foto. Als iemand die in een ver verleden langdurig verliefd is geweest op de mode- en reclamefotografie ben ik dol op mooie plaatjes. En dit is er één.

Toch is er iets vreemds. Bij mode- en reclamefoto's draait alles om het mooie plaatje. Een bikini fotografeer je het liefste op een mooi model in de sneeuw. Niet echt de plaats en tijd om een bikini te dragen, maar het geeft een verrassend effect.

Paul Huf liet bij een studio-opname ooit een model een tijdlang in een onmogelijke knik staan. Ze merkte tenslotte op dat het een volstrekt onnatuurlijke en onmogelijke houding was. Paul reageerde met: Dat kan wel zijn, maar op het matglas zie je daar niets van en ziet het er prachtig uit.

Richard Avedon maakte ooit een opname van een avondjurk terwijl het model voor 2 olifanten poseerde. Niet het decor waarin je normaal een avondjurk draagt, maar wel een prachtig plaatje en door die achtergrond extra effectief. Bij modefoto's telt dus alleen dat mooie plaatje. Dat wil zeggen: het plaatje moet een bepaald idee van chique, elegant, sexy, duur, shocking, etc. overbrengen.



Mode- en reclamefotografen hebben of hadden altijd een soort conflict met nieuwsfotografen. Modefoto's zijn mooie plaatjes, maar in wezen zijn ze ook volstrekt onbenullig. Ze zijn niet realistisch en niet informatief. Ze communiceren emotie; ze roepen een gevoel op. Bij nieuwsfoto's ligt of lag dat anders. Nieuwsfoto's laten nieuws zien. En dat betekent dat ze niet in scene zijn gezet en dat ze dat ene rauwe moment vastleggen zoals het gebeurde. Mode- en reclamefotografen vonden nieuwsfoto's dan meestal ook niet om aan te zien. Ze waren misschien realistisch, maar niet mooi. Omgekeerd begrepen fotojournalisten niets van mode- en reclamefotografen. Onbenullige plaatjes zonder informatie- en actualiteitswaarde.

Een beroemde nieuwsfoto is die gemaakt door Joe Rosenthal van het planten van de Amerikaanse vlag bij de verovering van Mount Suribachi op Iwo Jima in Wereldoorlog II. Die foto legt niet alleen een historisch moment vast, de foto communiceert ook iets van de pijn en ellende die de verovering gekost heeft. Na 4 dagen vechten om Mount Suribachi heeft Easy Company 40% van haar mensen verloren. Op 23 februari 1945 slagen Hank Hansen, Boots Thomas, John Bradley, Phil Ward, Jim Michaels en Chuck Lindberg erin de top te bereiken.



Het bijzondere van deze beroemde nieuwsfoto is dat hij in scene is gezet. In werkelijkheid was de vlag al geplant en moest het voor de foto opnieuw gebeuren. Aan de foto doet dat verder niet echt afbreuk. De foto vat het verhaal kernachtig samen in één beeld: strijd en overwinning.

Maar nu de paardenfoto. Wat communiceert die? De jury heeft het over 'helden' en 'modderige ellende'. Maar dat is het verhaal bij de foto. De foto zelf brengt dat verhaal niet in beeld, laat dat niet zien. Het is een mooi plaatje, maar ook niet meer dan dat. Het is geen nieuwsfoto, maar een foto bij het nieuws. Een foto die onze aandacht moet vangen, zodat we het artikeltje gaan lezen. Niet een foto die het nieuws vangt in een beeld.

Kidsweek kwam er door lezertjes-onderzoek achter dat berichtjes zonder plaatje niet werden gelezen door de kids. Pas als er een plaatje bij staat, word de aandacht gewekt en het bericht gelezen. Daarom plaatst men nu een plaatje bij ieder bericht. (Of men het nog steeds doet, heb ik niet gecheckt.) De paardenfoto vervulde kennelijk die functie. Een mooie illustratie voor het verhaaltje.

Maar er is meer. Als ik NRC Handelsblad doorneem, en dat geldt ook voor de meeste andere kranten, zie ik soms forse foto's staan bij de artikelen. Te fors om alleen maar de nieuwsgierigheid te prikkelen. Het mooie plaatje is een deel van de fun geworden. Zo brengt NRC Handelsblad de winnende foto van Aaij niet bepaald klein. Het mooie van het plaatje is reden het groot te brengen en dat het de eerste prijs won is een prachtige aanleiding maar niet de echte reden om het zo groot te plaatsen.

Ik zal niet zeggen dat ik dat verkeerd vind. Waarom zou een krant de inhoud niet mogen verlevendigen met leuke plaatjes? Het bijzondere is alleen dat we nu gaan denken dat die mooie plaatjes nieuwsfoto's zijn omdat ze in de krant staan.

Maar misschien ben ik wel wat ouderwets. De eerste modefoto's lieten pijnlijk nauwkeurig de nieuwe japon zien. Het waren foto's waarop je kon zien, hoe de mode (zoals die door Parijs gedicteerd werd) moest worden. Vandaag de dag kunnen we ons dat amper nog voorstellen. Modefoto's zijn suggestief, grafisch, mooi, flitsend, maar hoe de kleren precies zijn, kun je vaak amper zien. Misschien is dat de toekomst van de nieuwsfoto en de krant: prachtige, flitsende, ontroerende, suggestieve, pakkende grootformaat foto's met een minimum aan tekst. "Prachtige foto, maar waar ging het ook al weer over?"